Bu sitede sunulan bilgiler tıbbi tavsiye olarak yorumlanmamalıdır. Doğru tıbbi kararlar alabilmek için doktorunuza veya terapistinize danışmalısınız. Bu sitedeki bilgilere dayanarak doktorunuza veya terapistinize danışmadan tedavi planınızda hiçbir değişiklik yapmayınız. Bir rahatsızlığınız var ise veya tedavi amaçlı olarak TheraSponge ürünlerden yararlanacak iseniz yanınızda terapist veya sağlık personeli olmadan kullanmayınız.
Geriatrik Rehabilitasyonda Pertürbasyon
Yürüme ve dengenin yaşa bağlı olarak bozulması düşme riskini artırır. Yakın zamana kadar, çoğu düşme önleme eğitim programı, yürürken pertürbasyon eğitimini içermemekte ve bu nedenle yürüyüş sırasında postüral iyileşme reaksiyonlarının eğitiminin önemi göz ardı edilmişti. Yürüme sırasında beklenmedik denge bozulmalarını birleştiren yenilikçi Denge Ölçümü ve Pertürbasyon sistemini (BaMPer sistemi) kullanılarak yeni bir eğitim programında bağımsız yaşlı erişkinlerde yürürken pertürbasyon eğitiminin denge ve istemli adım işlevleri üzerindeki etkisini değerlendirmek amaçlanmış ayrıca bu program ile ayakta dururken ve gönüllü adım atma sırasında dengeyi iyileştirebileceğini, düşme korkusunu azaltabileceği öngörülmüştür. 57 yaşlı kişiden oluşan randomize kontrollü çalışmada müdahale grubu, üç ay boyunca, koşu bandı yürüyüşü sırasında beklenmedik pertürbasyonları içeren 24 seans eğitim verilmiştir. Antrenman sırasındaki pertürbasyonların seviyesi, hastanın yürüme sırasındaki beklenmedik denge pertürbasyonları ile baş etme becerilerine göre ayarlanmıştır. Kontrol grubunda ise yürürken herhangi bir pertürbasyon olmaksızın ikili görev egzersizlerini içeren benzer bir müdahale uygulanmıştır. Dik durmada ML sallanması, AP sallanması, sallanma hızı ve sallanma alanı ve tekli ve ikili görev koşullarında adım reaksiyonu ve adım süreleri, istemli adımlarda postüral stabilite, antrenmandan önce ve sonra bir kuvvet plakası (Kistler Ltd) kullanılarak değerlendirilmiştir. Tedavi seansları sonrası yapılan değerlendirmeler sonunda deney ve kontrol grubu denekleri arasında önemli bir gelişme olduğunu göstermiştir. Deney grubu, kontrol grubuyla karşılaştırıldığında, özellikle gözler kapalı durumdaki postüral salınım parametreleri ve hem tekli hem de ikili görev koşullarında gönüllü adım yürütme sürelerinde önemli bir gelişme görülmüştür. Ayrıca yaşlı erişkinlerde artan düşme ve yaralanma riski ile ilişkili olduğu bulunan parametreler olan denge kontrolünün birkaç belirtecini iyileştirebileceği belirlenmiştir. Yürürken beklenmedik denge bozulmalarını içeren özel ve kişiye özel olarak uyarlanmış bir eğitim programı kullanılarak önemli faydaların elde edilebileceği sonucuna varılmıştır. Mansfield ve arkadaşlarının pertürbasyon temelli denge eğitim programının yaşlı yetişkinlerde telafi edici basamak ve kavrama reaksiyonlarına etkisini araştırdıkları randomize kontrollü çalışmada yakın zamanda düşme öyküsü veya kendi bildirdiği dengesizlik öyküsü olan 30 yaşlı yetişkin (64-80 yaş arası) değerlendirmeye alınmış; katılımcılar, 6 haftalık pertürbasyon temelli (hareket platformu) bir denge eğitim programı veya esneklik ve gevşeme eğitimi içeren 6 haftalık bir kontrol programı almak üzere rastgele seçilmiştir. Pertürbasyon temelli programda hedeflenen denge reaksiyonları: (1) çok adımlı reaksiyonlar, (2) ön-arka pertürbasyonları takiben ekstra lateral adımlar, (3) lateral pertürbasyonları takiben ayak çarpışmaları ve (4) kavrama reaksiyonlarını tamamlama süresi olarak belirlenmiştir. 6 hafta sonunda sonuçlar kontrol programıyla karşılaştırıldığında, pertürbasyona dayalı eğitim, çok adımlı reaksiyonlarda, ayak çarpışmalarının sıklığında ve trabzan temas süresinde istatistiksel olarak önemli ölçüde azalmalara yol açtığı göstermiştir. Bu da pertürbasyon temelli eğitimin, yaşlı yetişkinlerin dengelerini kaybettiklerinde düşmelerini önleme yeteneklerini geliştirmek için etkili bir müdahale yöntemi olacağının göstergesidir. Chung Pai ve arkadaşlarının 2014 de yaşlı yetişkinler üzerinde yaptığı randomize kontrollü bir çalışmada tek bir seans tekrarlanan kaymaya maruz kalmanın yani pertürbasyon uygulamasının, yaşlı yetişkinler arasında laboratuvar kaynaklı düşmelerin %40’ından fazlasını azaltabileceğini göstermiştir. Bir gruba 24 adet beklenmedik tekrarlayan pertürbasyon uygularken, kontrol grubuna ise sadece 1 pertürbasyon uygulanan 10 seanslık eğitim verilmiştir. 1 yıllık takip sonrasında pertürbasyon uygulama grubunda düşme riskinin %34 den %15 e düştüğü yani pertürbasyon eğitimi almayanların alanlara kıyasla 2.3 kat daha fazla düşme olasılığı olduğu görülmüştür. Hiroyuki ve arkadaşları fiziksel engelli yaşlılarda iki taraflı ayrılmış bir koşu bandı kullanarak pertürbasyon uygulayan bir yürüyüş egzersizinin etkilerini araştırmıştır. Girişim öncesi ve sonrası 6 aylık süreçte düşme sayısı ve ilk düşme zamanı, denge ve yürüme fonksiyonları ve reaksiyon sürelerini değerlendirmişlerdir. Koşu bandı egzersiz grubu, normal egzersiz grubu ile karşılaştırıldığında denge ve reaksiyon süresinde önemli bir gelişme göstermiş koşu bandı egzersiz grubundaki düşme sayısı, normal egzersiz grubuna göre %21 daha düşük bulunmuştur. Lurie ve arkadaşları randomize olarak çok merkezde yürüyüş / denge eğitimi için sevk edilen yüksek düşme riski taşıyan 65+ yaş 506 hastayı tarayarak yüzey pertürbasyon eğitiminin etkinliğini değerlendirmiştir. Yüksek riskli yaşlı yetişkinlerin koşu bandında yürüdüğü 2020 tarihli bu araştırmada, PBT’nin düşme riskleri üzerinde önemli bir etkisi olmadığı görülse de, eğitimin düşmeye bağlı yaralanmaları önlemede çok büyük bir rol oynadığı sonucuna varılmıştır. Araştırmacılar, terapinin insanların büyük düşüşler yaşamasını engellediğini (küçük düşmelerin aksine) veya onları dengelerini kısmen kurtarmak için daha iyi donatarak daha kontrollü bir düşüşle sonuçlandığını ileri sürmüşlerdir. Mansfield ve arkadaşları 2010’da yaptıkları çift kör, randomize, kontrollü bir çalışmada denge kaybının yaşlanmanın normal bir parçası olduğunu ve de PBT’nin yaşlı yetişkinlerin düşme riskini önemli ölçüde azalttığını için 65 yaş üstü herkes için de faydalı olduğunu söylemiştir. Yaşlı yetişkinlerde düşme insidansı, pertürbasyonlardan daha iyi kurtulmayı veya bunlara uyum sağlamayı öğrenerek azaltılabilir. Pavol ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmada ilk pertürbasyonda genç yetişkinlerden daha fazla yaşlıların düştüğü (%73’e karşı %28; p < .001), tekrarlanan pertürbasyonlarda ise düşme insidansı her iki yaş grubunda da benzer oranlarda azaldığı (%20’ye karşı %2) gözlemlenmiştir. Başarılı iyileşme sırasında ileri ve geri adım atma tekrar pertürbasyona maruz kalma ve uyum sağlamakla değişmiş ancak yaş grupları arasında farklılık görülmemiştir. Sonuç olarak yaşlı yetişkinlerin beklenmedik bir pertürbasyona maruz kalmaları daha olasıdır, ancak tekrarlanan maruziyetlerde sağlıklı genç ve yaşlı yetişkinler benzer bir oranda düşmekten kaçınmayı hızla öğrenir. Sağlıklı yaşlı yetişkinler, tekrarlanan maruz kalma yoluyla bir pertürbasyondan daha iyi kurtulmayı veya buna uyum sağlamayı öğrenme konusunda tamamen yetenekli oldukları görülmüştür.